مزاج بدن خود را از بوعلی سینا بپرسید

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شبکه خبر، از طرفی نوع تغذیه و شرایط زندگی باعث پیچیده شدن تشخیص مزاج ها شده است. با این حال در این مقاله نحوه شناسایی مزاج ها را با زبان ساده بیان می کنیم.

اگر قرار باشد مزاج ها را به شکل ساده تعریف کنیم، باید گفت: هر فرد دارای مزاج پایه است که از پدر و مادر به ارث می برد و در طب سنتی به آن مزاج سرشتی گفته می شود.

دکتر سید سعید اسماعیلی، پزشک و پژوهشگر طب اسلامی، با بیان این مطلب می افزاید: هر فردی، مزاج سرشتی ویژه خود را دارد؛ از این رو به تعداد افراد، مزاج سرشتی داریم.

به طور کلی، حکما آن را به 9 دسته تقسیم بندی کرده اند:

1 – معتدل

2 – گرم

3 – سرد

4 – تر

5 – خشک

6 – گرم و تر

7 – گرم و خشک

8 – سرد و تر

9 – سرد و خشک
اما برای درک بهتر می توان آن را به 4 دسته خلاصه کرد:

1 – گرم و تر

2 – سرد و تر

3 – گرم و خشک

4 – سرد و خشک
شناسایی طبع یا مزاج انسان از جمله مباحثی است که نه تنها در طب سنتی ایران بلکه در سایر طب های سنتی جهان مثل طب سنتی چینی، رومی، یونانی و هندی نیز دیده می شود. از این رو شناسایی مزاج و پرداختن به آن در طول زندگی یکی از مهم ترین و کاربردی ترین شیوه ها برای حفظ سلامت، تندرستی و نشاط عمومی بدن است.

شناسایی ویژگی ها و خصوصیات بدنی و پرداختن به آنها نقش بزرگی در عملکرد صحیح و مناسب اندام ها و اعضای درونی بدن از قبیل مغز، دستگاه اعصاب، دستگاه گوارش، کلیه ها و دیگر اعضای بدن دارد.

مصرف مواد غذایی مناسب و همسو با مزاج و طبع افراد کمک می کند تا ما در زندگی کمتر با اختلال ها، بیماری ها و تنش های جسمی و روحی روبه رو شویم و در مقایسه با افراد دیگر سلامت بیشتری داشته باشیم. با مطالعه این مطلب، می توانید تا حدود زیادی با نوع مزاج و طبع خود آشنا شوید. اگرچه برای شناسایی دقیق تر و مطمئن تر مزاج و طبع بدن توصیه می کنیم با یک متخصص طب سنتی در این زمینه مشورت کنید.
با 8 گام مزاج تان را شناسایی کنید
برای شناسایی مزاج و طبع هر فرد لازم است ویژگی ها و خصوصیات جسمانی وی مورد بررسی قرار گیرد. این شیوه یکی از ساده ترین راه ها برای شناسایی طبع و مزاج هر فرد است که اگر چه روشی ساده به نظر می رسد اما در عین حال دقت و هوشیاری زیادی برای شناسایی مزاج و کیفیت آن لازم است به گونه ای که در بسیاری از موارد پیچیدگی هایی برای شناسایی طبع اتفاق می افتد که شاید تشخیص مزاج برای فرد عادی ممکن نباشد.

با وجود این برای شناسایی مزاج بررسی میزان گوشت و چربی بدن، بررسی ویژگی محل لمس شده در بدن از قبیل نرمی و سفتی، رنگ پوست، ویژگی های مو، شکل و خصوصیات اعضا، چگونگی خواب و بیداری،کیفیت و خصوصیات فضولات بدن و فعل و انفعالات حرکتی همگی از جمله مواردی است که برای تشخیص مزاج و طبع جبلی افراد مورد استفاده قرار می گیرد، اگر چه تک تک اندام و اعضای بدن علاوه بر مزاج جبلی که حاکم بر بدن است دارای مزاجی جداگانه هستند و گاهی ممکن است با غلبه یکی از اخلاط بدن در یکی از اندام ها روبه رو شوند و این مسئله اختلال هایی در عملکرد آنها پدید آورد.

با مطالعه هر یک از سرفصل هایی که در این شماره و شماره های بعدی مجله سیب ارائه می شود و با جمع زدن علامت هایی که در مقابل هر یک از انواع مزاجی می زنید تا حدود زیادی می توانید نوع مزاج خود را تشخیص دهید.
1- سردی و گرمی بدن را بررسی کنید
برای شروع باید سردی و گرمی بدن را بررسی کنید. به کمک این روش می توانید نخستین قدم را برای شناسایی گرمی یا سردی مزاج تان بردارید. تنها کافی است بخشی از بدن مانند ساعد فرد را لمس کنید و دقت کنید که با لمس آن چه احساسی را تجربه می کنید.
-در صورتی که با لمس بدن فرد مثلا لمس ساعد یا بازویش احساس گرما و حرارت کردید او دارای مزاج گرم است.
-اما اگر هنگام لمس بدن فرد احساس سرما کردید این امر یکی از نشانه های سردمزاجی در آن فرد است.
2. بافت بدنی نرم دارید یا سفت؟
مرحله بعدی برای شناسایی نوع مزاج، بررسی میزان نرمی و سفتی بافت های بدن، عضلات و پوست فرد است. چرا که افراد مختلف در مقایسه با هم بافت های بدنی متفاوتی دارند که تشخیص و شناسایی دقیق آنها می تواند جزئیات کامل تری برای شناسایی نوع مزاج در اختیار فرد قرار دهد.
-در صورتی که با لمس بدن فرد گرما احساس کردید و علاوه بر گرما متوجه شدید بافت بدنی او نرم است و با فشار سرانگشتان بافت به راحتی فرو می رود این فرد علاوه بر گرمی مزاج دارای رطوبت نیز هست. بنابراین او ویژگی های مزاج گرم و مرطوب را دارد.
-اما در صورتی که با لمس کردن بدن فرد احساس گرما کردید اما خشکی و زبری خفیفی را زیر سرانگشتان دست تان احساس کردید او علاوه بر گرمی، خشکی مزاج نیز دارد. پس او یکی از علائم گرمی و خشکی مزاج که همان حس گرما و خشکی در بافت و پوست بدن است را دارد.
-ممکن است با لمس بدن فرد تجربه دیگری داشته باشید. در شرایطی که با لمس بدن فرد احساس سردی کردید اما این سردی با نرمی پوست و بافت گوشت آلود بدن نیز همراه بود او دارای یکی از علائم مزاج سرد و مرطوب است که در میان درمانگران طب سنتی با عنوان مزاج سرد و تر نیز معروف است.
-و اما در شرایطی که شما بدن فرد را لمس کردید و از آن سرما دریافت کردید و در عین حال با لمس بافت بدن با سختی و سفتی رو به رو شدید و احساس کردید بافت بدن او خشک است می توانید او را دارای ویژگی های مزاج سرد و خشک بدانید.
3- پوست شما چه رنگی است؟
بررسی رنگ پوست در کنار بررسی بافت بدن و سردی و گرمی آن می تواند سومین گام برای نزدیک شدن به نوع مزاج و طبع هر فرد باشد. درمانگران طب سنتی برای شناسایی نوع مزاج علاوه بر بافت بدن و استخوان بندی به رنگ پوست نیز برای شناسایی نوع مزاج افراد توجه می کنند. از دیدگاه این درمانگران رنگ پوست می تواند نشانه خوبی برای بررسی نوع مزاج و طبع باشد.
-در شرایطی که پوست فرد سفیدرنگ و مایل به سفید باشد می تواند نشانه خوبی برای تشخیص سردمزاجی فرد باشد. البته این رنگ علاوه بر این می تواند نشانه کم خونی او نیز باشد.
-افرادی که پوست بدن آنها قرمز رنگ یا مایل به قرمز است از جمله افرادی هستند که دارای مزاج گرم هستند. این افراد پوست مایل به صورتی و قرمز دارند و علاوه بر گرمی مزاج در گروه افراد پرخون نیز قرار دارند.
-کسانی که پوست بدن شان زرد رنگ یا مایل به زردی است از جمله افرادی هستند که علاوه بر گرمی مزاج با خشکی مزاج نیز رو به رو هستند. این افراد در طول زندگی با مشکلات ناشی از غلبه صفرا در بدن رو به رو می شوند.
-در افرادی که پوست بدن آنها تیره و کدر است و به اصطلاح رنگ لب آنها بادمجانی رنگ است نشانه های مزاج سرد و خشک وجود دارد. این افراد با غلبه سودا نیز در بدن روبه رو هستند.
مردان و زنانی که پوست آنها سفید رنگ و مایل به رنگ گچ است. در گروه مزاج های سرد و مرطوب یا سرد و تر قرار دارند. یکی از نشانه های بارز وجود این افراد غلبه بلغم است که بر زندگی روزانه آنها تاثیرگذار است.
4. عضلانی هستید یا استخوانی؟
یکی دیگر از مواردی که درمانگران طب سنتی به کمک آن برای شناسایی مزاج افراد مختلف اقدام می کنند، بررسی ظاهر و شکل اندام، عضلات و میزان عضلانی بودن بدن است.
-افرادی که دارای بلاتنه ای فراخ و پهن هستند دارای گرمی مزاج اند.
-افرادی که اندام های بدن آنها بزرگ است و عروق برجسته و نبض قوی دارند هم اصطلاحا دارای گرمی مزاج هستند.
-در صورتی که فردی عضلات کلفت و بزرگ و تاندون های ظریف تر داشته باشد این امر نیز نشانه گرمی مزاج است.
-برخلاف موارد ذکر شده اگر فردی دارای اندام های کوچک و بلاتنه کوچک داشته باشد این امر نشانه سردی مزاج است.
-داشتن نبض ضعیف و عضلات ظریف نیز از دیگر علائم سردی مزاج در افراد است.
-درمانگران طب سنتی افرادی را که دارای چهره لاغر و پوست به استخوان چسبیده دارند، دارای مزاج خشک می دانند.
-افرادی که مفاصل قابل مشاهده و برجسته دارند و غضروف حنجره و بینی آنها نیز برجسته و واضح است در گروه افرادی که دارای مزاج خشک هستند، قرار می گیرند.
5. چند ساعت در شبانه روز می خوابید؟
یکی دیگر از روش های شناسایی مزاج و طبع هر فرد بررسی ساعت، کیفیت و چگونگی خواب هر فرد است. درمانگران طب سنتی با بررسی کیفیت و کمیت خواب و بررسی دیگر ویژگی های فردی می توانند مزاج افراد را شناسایی کنند. از دیدگاه این گروه افرادی که در طول شبانه روز به اندازه کافی می خوابند و افرادی که در خوابیدن افراط و تفریط می کنند طبع و مزاجی متفاوت دارند.
اگر در گروه افرادی هستید که ساعت خواب شما بیشتر از حد مجاز یعنی 8 ساعت است در این صورت در گروه افرادی قرار دارید که دارای مزاج سرد و تر یا سرد و مرطوب هستید.
ولی اگر ساعت خواب شما کمتر از 8 ساعت است و شما در بیشتر ساعات روز بیدار هستید و کار می کنید یا خود را به کاری سرگرم و مشغول می کنید در گروه افرادی که دچار مزاج گرم و خشک هستند، قرار می گیرید.

6. به موهای تان نگاه کنید
برای تشخیص نوع مزاج نیاز به بررسی مو، جنس و کیفیت رشد آن دارید. به این ترتیب می توانید پنجمین فاکتوری را که به شناسایی نوع مزاج شما کمک می کند، بررسی کنید. جنس مو و میزان رشد آن در افراد مختلف که مزاج های متفاوتی دارند، فرق می کند.
-افرادی که سرعت رشد موهای شان زیاد است و در گروه افراد پرمو قرار می گیرند، از جمله افرادی هستند که به گفته درمانگران طب سنتی در گروه مزاجی گرم جای می گیرند.
-اما افرادی که رشد موی آنها کم است به گونه ای که از این موضوع شکایت دارند در گروه افراد سردمزاج قرار می گیرند. این گروه علاوه بر آنکه موی سر و ابروی شان کم پشت است در دیگر اندام های بدن شان نیز موی زیادی ندارند.

-اگر رشد مو در مرد یا زنی خیلی سریع باشد به گونه ای که او احساس کند موهایش بیش از حد طبیعی زود رشد می کند و بلند می شود در صورتی که دیگر علائم را داشته باشد در گروه افرادی قرار می گیرد که مزاج گرم و خشک دارد. در کنار این مورد مجعد بودن و حالت دار بودن موها نیز نشانه گرمی و خشکی مزاج است و نباید از آن غافل بود.
-نازکی مو نیز یکی از دلایلی است که می تواند نشانه سردی و تری مزاج افراد باشد. بنابراین باید به این موضوع نیز توجه کنید و بهتر است برای بررسی آن از مشورت یک متخصص طب سنتی استفاده کنید. چون ممکن است کم پشتی و نازکی مو نتیجه یک بیماری باشد. علاوه بر این داشتن موی صاف و لخت نیز یکی دیگر از علائم مزاج سرد و مرطوب در مردان و زنان است.

-افرادی که موی کلفت دارند نیز در گروه افرادی که مزاج گرم و خشک دارند محسوب می شود و این امر یکی از نشانه های گرمی مزاج در مردان و زنان است.
-رنگ موی مردان و زنان نیز یکی دیگر از نشانه های تشخیص مزاج است. افرادی که رنگ موی آنها سیاه است معمولا در گروه افرادی که طبع گرم و خشک دارند قرار می گیرند.
-افرادی که رنگ موی آنها به سفیدی میل می کند و زودتر از بقیه تارهای سفید در سر آنها دیده می شود نیز از جمله افرادی هستند که مزاج سرد و تر دارند.
7. اجابت مزاج
رنگ مدفوع و کیفیت آن از دیگر مواردی است که توسط درمانگران طب سنتی برای تشخیص نوع مزاج استفاده می شود. برای این منظور بررسی کل فضولات بدن شامل ادرار، مدفوع، عرق، مو، ناخن و خون در تشخیص دقیق نوع مزاج و طبع موثر است.
-اگر رنگ مدفوع یا ادرار تیره تر از حد معمول یا بدبوتر از حد نرمال باشد این امر نشان دهنده گرمی مزاج و غلبه صفرا در بدن است.
-بی رنگ بودن فضولات و کم بودن بوی آن از علائم سردی مزاج است.
8. میزان سازگاری شما با محیط چگونه است؟
اگر عضوی در برخورد با گرما، سرما، خشکی و رطوبت خیلی سریع آن را بپذیرد این موضوع نشان دهنده غلبه آن مزاج است. به عنوان مثال اگر در معرض گرما قرار بگیرید یا خوراکی با طبع گرم بخورید و زود احساس گرما درشما ایجاد شود این امر نشان دهنده گرمی مزاج شماست.
-گرما
-سرما
-خشکی
-رطوبت

روش تست مزاج شناسی

مزاج در لغت به معنی در هم آمیختن است و در طب سنتی ایران به مفهوم کیفیتی است که در نتیجه کنش و واکنش بین کیفیت های متضاد عناصر چهارگانه،(آب، خاک، هوا و آتش) به وجود می آید و از مجموع آنها کیفیتی که با همه عناصر شباهت دارد ایجاد می شود که به آن کیفیت جدید، مزاج گویند. مقدار و نسبت موجود از هرکدام از این عناصر، مزاج بدن انسان را تشکیل می دهند. از آنجا که کیفیت های نخستین عناصر(ارکان)، از 4 نوع گرمی، سردی، تری و خشکی تشکیل شده است، روشن است که همه مزاج ها فقط از این 4 کیفیت ناشی می گردند.

 خصوصیات مزاج های مختلف

مزاج گرم و خشک

الف) خصوصیات جسمی: این افراد لاغر اندام هستند. رنگ چهره و سفیدی چشم آنان به زردی می زند. پوستی گرم و خشک دارند. گرمایی هستند و تحمل فصل تابستان را ندارند. عطش زیاد و دهانی خشک دارند. بهترین فصل برای ایشان فصل زمستان است. کم خواب هستند. تمایل به خوردن ترشی ها مثل لواشک و سرکه و هم چنین خوراکی های سرد مثل خیار و کاهو دارند و به خوردن خوراکی های شیرین و ادویه جات کمتر تمایل نشان می دهند. حتی ممکن است با خوردن این نوع خوراکی ها دچار مشکلاتی از جمله عصبانیت، خارش، جوش و بثورات در بدن شوند.

ب) خصوصیات روانی: زود عصبانی شده و زود هم آرام می شوند. افرادی پر جنب و جوش، پر انرژی، باهوش و پرحرف هستند.

نکته: اگر همسر شما دارای مزاج گرم و خشک است در فصل تابستان، مخصوصا هنگامی که یک غذای گرم هم خورده باشدممکن است وقتی به خانه بر می گردد به شدت عصبانی باشد، مراقب باشید تا به شعله آتش او دامن نزنید. بهترین کار این است که با یک لیوان شربت خنک یا یک بشقاب هندوانه و با کلماتی محبت آمیز از او استقبال کنید. این کار شما مانند آبی است که بر آتش می ریزید، آتش صفرا که فرو نشست می توانید مسائل خود را مطرح کنید. اگر هم گاهی بحث به مشاجره کشیده شد، باز همین روال را طی کنید چرا که فرد دارای مزاج گرم و خشک خیلی زود آرام شده و معمولا از عصبانیت خود پشیمان می گردد.

مزاج گرم و تر

الف) خصوصیات جسمی: این افراد درشت اندام بوده، دارای پوستی سرخ و سفید و موهای پرپشت هستند. نبض پر و قوی دارند. خواب خوبی دارند گرچه تحمل بی خوابی هم برایشان راحت است. این افراد نه تحمل گرمای زیاد را دارند و نه تحمل سرمای زیاد، ولی در کل تحمل سرما برایشان راحت تر است. علاقه به شیرینی و ترشی دارند و تقریبا همه نوع غذا را می خورند. پوست بدن ایشان گرم، مرطوب و نرم است.

توجه: البته کسانی که با کمترین گرمی و یا کمترین سردی اذیت می شوند ممکن است دچار ضعف مزاج باشند که نشانه سردی است و متاسفانه در بسیاری از موارد به اشتباه، جزء افراد گرم و تر و یا معتدل دسته بندی می شوند.

ب) خصوصیات روانی: انسان هایی جسور و شجاع بوده، معمولا پیشرو و رهبر گروه می باشند. به طور معمول انسان های آرامی هستند ولی سعی کنید از ظرفیت آنها سوء استفاده نکنید چرا که هنگام عصبانیت ممکن است رفتارهای مخاطره آمیز داشته باشند. این افراد همان هایی هستند که موقع عصبانیت، به اصطلاح خون جلوی چشمشان را می گیرد. از سوی دیگر افرادی خوش مشرب و خون گرم هستند، روابط عمومی خوبی دارند و علاقمند به شعر، موسیقی و … نیز می باشند.

مزاج سرد و تر

الف) خصوصیات جسمی: این افراد چاق و پرچربی هستند. پوست سفید و موهای کم پشت دارند. تشنه نمی شوند و دهان مرطوبی دارند. خواب زیادی دارند. تمایل به مصرف گرمی ها مثل شیرینی و ادویه دارند و تمایل به خوردن  سردی ها مثل ترشی از خود نشان نمی دهند. فصل زمستان فصل بدی برایشان می باشد ولی فصل تابستان فصل مطلوب آنهاست.

ب)خصوصیات روانی: این افراد کم انرژی و کند هستند. معمولا صبور و آرام هستند و کمتر عصبانی می شوند. معمولا در کارهایی که نیاز به صبر و حوصله زیاد دارد موفق تر هستند و از فعالیتهای بدنی زیاد و سریع معمولا اجتناب می کنند.

مزاج سرد و خشک

الف) خصوصیات جسمی: این افراد اندامی لاغر دارند. کم خواب بوده و بینی خشکی دارند. به شیرینی و گرمی ها نسبت به سردی ها تمایل بیشتری نشان می دهند. بیشتر تمایل به هوای گرم دارند و در فصل بهار راحت ترند. فصل پاییز برای ایشان فصل نامطلوبی است.

ب) خصوصیات روانی: افراد دارای مزاج سرد و خشک افرادی دقیق، منظم، دوراندیش و محاسبه گر هستند و بسیاری از فلاسفه و دانشمندان در این دسته مزاجی قرار دارند.

آنچه تاکنون راجع به آن صحبت شد عبارت است از مزاج سرشتی، یعنی مزاجی که از طریق ارث از پدر و مادر به فرد منتقل می شود. هر فرد وقتی متولد می شود دارای یک مزاج سرشتی است و همین مزاج برای او یک حالت طبیعی است، بنابراین اگر کسی مزاج گرم و خشک، گرم و تر، سرد و خشک و سرد و تر دارد به این معنی نیست که دچار بیماری ناشی از صفرا، دم، سودا یا بلغم است. آن چیزی که باعث بیماری است غلبه خلط دم، صفرا، سودا یا بلغم است که در مقاله ارکان، مزاج ها و اخلاط در طب سنتی ایران کمی به آن اشاره کرده ایم و در آینده نیز به آن خواهیم پرداخت.

مبحث بسیار جالب و کاربردی دیگر، شناخت انواع مزاج ها از منظری دیگر است:

1?مزاج سنی: هر سنی برای خود، مزاجی دارد. از تولد تا 30 سال سن گرمی و تری، از 30 تا 35 سال سن گرمی و خشکی، از 35 تا 60 سال سن سردی و خشکی و بعد از 60 سال سن سردی و تری است.

تقسیم بندی فوق به این معناست که کودک در سن رشد گرم و مرطوب است. زیرا گرمی و رطوبت برای رشد لازم است. به تدریج که کودک رشد می کند این رطوبت غریزی مصرف شده، گرمی و خشکی در سن جوانی غلبه می کند. این سن، سن هیجان، شور، نشاط، انرژی، فعالیت، کار و تلاش است و اتفاقات مهم زندگی مثل تحصیلات عالی، ازدواج، انتخاب شغل و… در این دوره و با شور جوانی به سرانجام می رسد.با افزایش سن، حرارت غریزی تحلیل رفته و بدن سردتر می شود و سردی و خشکی بر بدن غلبه می یابد. این سن، زمان تکامل عقل و تدبیر است. انسان دوراندیش و عاقبت نگر و محتاط تر می شود. برای تربیت فرزندان خود و تاثیر در اجتماع، انتخاب های پخته تری انجام می دهد. بعد از 60 سالگی رطوبت خارجی غالب شده و بدن سردتر می شود. انسان مرتب چرت می زند و سست و بیحال می گردد. فراموشی به سراغ او می آید و آنچه آموخته بود از یاد می برد. این سردی و تری آن قدر زیاد می شود تا شمع وجود را خاموش نماید و مرگ به سراغ انسان بیاید و این همان مرگ طبیعی است.

2?مزاج فصلی: هر فصلی مزاجی مخصوص به خود دارد. بهار گرم و تر، تابستان گرم و خشک، پاییز سرد و خشک، زمستان سرد و تر می باشد. همان طور که می بینید ترتیب فصول سال هم مانند عمر انسان است. از گرمی و تری شروع و با سردی و تری  خاتمه می یابد. گرما و رطوبت بهار باعث رشد گل ها و سبزه ها و شروع زندگی جدید می شود و در تابستان با گرمی و خشکی، میوه ها می رسند. پاییز سرد و خشک است، برگ های درختان زرد و خشک شده و بر زمین می ریزند و لذا در متون  دینی  ما توصیه شده است که خود را از باد پاییز بپوشانید که بر شما نیز همان اثری دارد که بر درختان دارد. زمستان فصل سرما و رطوبت است، برف می بارد و درختان و برخی حیوانات به خواب زمستانی می روند، مانند مرگ انسان و البته مرگ انسان هم نوعی خوابیدن است که قرار است مانند درختان بهاری مجددا از خواب بیدار شود.

سن	فصل	مزاج	ارکان
0 تا 30	بهار	گرم و تر	هوا
30 تا 35	تابستان	گرم و خشک	آتش
35 تا 60	پاییز	سرد و خشک	خاک
بالای 60	زمستان	سرد و تر	آب

3?مزاج عضوی: علاوه بر مزاج کلی که بر بدن حاکم است، هر عضوی نیز مزاج مخصوص به خود دارد مثلا اعضای  گوشتی مثل عضلات و قلب، گرم و تر هستند. اندام های دارای چربی مثل چربی های زیر پوستی و مغز، سرد و تر هستند. استخوان و مو، سرد و خشک هستند.

4?مزاج جنسیتی: جنس مذکر نسبت به جنس مونث گرم تر است.

5?مزاج مکانی: مکان ها نیز دارای مزاج خاصی هستند. مناطق کویری گرم و خشک و مناطق کوهستانی سرد و خشک هستند. مناطق نزدیک به دریا که هوای شرجی و رطوبت بالا دارند تر می باشند ولی گرمی و سردی آنها بسته به نوع بادهایی که به آن می وزد و موقعیت کوههای اطراف آن متفاوت است. اگر کوه در قسمت جنوب دریا باشد مانند سواحل دریای خزر موجب خواهد شد که بادهای شمالی که از نواحی سرد سیبری به این منطقه می وزند، در آن ناحیه محبوس شده و هوای آن را سرد کنند، پس این مناطق دارای طبیعت سرد و تر می باشند و برعکس اگر کوه در شمال ساحل دریا باشد مانند استان های جنوبی کشور، موجب خواهد شد که بادهای گرم که از نواحی استوایی به این منطقه می وزند در آن محبوس شده و هوای این مناطق گرم و تر باشد.

6?مزاج صحی(سلامتی) و مزاج عارضی( مرضی): فردی که از بدو تولد چاق بوده و در حالت سلامت گرم و تر باشد، انتظار داریم هرچه به سن جوانی نزدیک تر می شود لاغرتر شود چون رطوبت در این سن کمتر شده و حرارت خود را نشان می دهد، چون 20 تا 35 سالگی اوج حرارت است. حال اگر این فرد در سن 30 سالگی چاق تر شود خارج از انتظار طبیعی بوده یعنی رطوبت عارضی(مرضی) غلبه کرده است مثلا به علت مصرف کورتون، جراحی و …. دچار سوء مزاج عارضی، تر و چاقی شده است.

حال این سوال مطرح می شود که شناخت پیدا کردن نسبت به مسائلی که بیان شد چه کمکی در راه حفظ سلامتی و تشخیص و درمان بیماری ها دارد؟

جواب: افرادی که دارای مزاج گرم و تر هستند، بهترین نتیجه را از انجام حجامت( چه به عنوان پیشگیری و چه برای درمان) می گیرند. در سن کودکی بیشتر از دیگران به عفونت های لوزه و گوش میانی، بثورات پوستی ناشی از سرخک، سرخجه،مخملک،آبله مرغان و … مبتلا می شوند. سن سردی و خشکی، سن سلامتی این افراد است چرا که گرمی و تری ذاتی و سردی و خشکی ناشی از سن، ایشان را به یک حالت تعادل نزدیک کرده و سلامتی و شادابی را برایشان به ارمغان می آورد. این افراد می توانند تا سن کهولت به طور عادی به فعالیت های خود ادامه دهند.

کسانی که مزاج گرم و خشک دارند در سن جوانی بسیار هیجانی و پر جنب و جوش هستند زیرا گرمی و خشکی مزاج سرشتی و گرمی و خشکی مزاج سنی با هم جمع شده است. بیماری های ناشی از صفرا مثل جوش های صفراوی پوستی یا سردرد به سراغ شان می آید. این مشکلات در فصل تابستان و با مصرف غذاهای گرم و خشک بیشتر می شود. این افراد بر خلاف بقیه افراد در سن بالای 60 سال هم انرژی خوبی دارند و به نسبت دیگران سرحال ترند. همه ما پیرزنان و پیرمردانی را دیده ایم که لاغر اندام و پرانرژی و خوش صحبت هستند و انسان از مصاحبت با ایشان لذت می برد. تابستان فصل بدی برای ایشان است در حالی که از زمستان لذت می برند.

کسانی که مزاج سرد و خشک دارند در سن کودکی بسیار سالم و سرحال هستند. بدترین فصل برای ایشان پاییز است. بعد از سن 35 سالگی نیز سردی و خشکی در ایشان تشدید می شود. ممکن است غلبه سودا ایشان را به وسواس و شک و بدبینی و افسردگی بکشاند.

کسانی که مزاج سرد و تر دارند سن جوانی و فصل تابستان، راحت ترین فصل زندگی آنان می باشد. با افزایش سن خاصه پس از 60 سال و غلبه رطوبت عارضی، دچار بیماری های بلغمی از جمله دردهای اسکلتی و عضلانی، بیماری های مفصلی و سفیدی زود رس مو می شوند.

پزشک می تواند بیماری های هر فصل و هر سن را پیش بینی کند. مثلا در فصل بهار سر دردهای میگرنی، سکته های قلبی، خونریزی مغزی، خونریزی از بینی، دمل و بثورات پوستی که ناشی از غلبه خون است بیشتر می شود.

در فصل تابستان بیماری های صفراوی، جوش های پوستی، سردرد، خارش پوست، اسهال و استفراغ صفراوی زیاد می شود.

در فصل پاییز بیماری های ناشی از سودا مثل اگزما، بواسیر، واریس، افسردگی، اضطراب، وسواس، بدبینی، و به دنبال آن اختلافات خانوادگی و … شایع می شود.

در فصل زمستان بیماری های بلغمی مثل درد و تورم مفاصل و سینوزیت و… شایع می شود.

نقل از پایگاه پاکیمان

روش ساده تشخیص مزاج			اندازه بدن
گرم و خشک	اسکلت درشت با علائم گرمی	خشک یا مایل به خشکی	لاغر
سرد و خشک	اسکلت ریز با علائم سردی
گرم	علائم گرمی	معتدل در تری و خشکی	متوسط
معتدل	متوسط در سردی و گرمی
علائم سردی	علائم سردی
گرم و تر	گوشتی با علائم گرمی	تر یا مایل به تری	چاق
سرد و تر	چربی زیاد و علائم سردی